از مهندسی تا مهندسی!
این مطلب را به یک سوال آغاز می کنیم و آن هم این است که به راستی چند درصد فارغ التحصیلان دانشگاه ها در ایران در زمینۀ رشتۀ تحصیلی خود دانش و مهارت کافی را دارند؟!
این مسأله چیزی نیست که به راحتی بتوان از طریق آمار و ارقام به آن پی برد و یک نظر و رأی نهایی صادر کرد، اما با اندکی بررسی و تأمل و حتی مطالعه و تحقیق موردی و نمونه ای می توان به کلیات آن پی برد.
اینکه سطح علمی و آموزشی در برخی دانشگاه ها و مؤسسات آموزشی از کیفیت مطلوب و قابل قبولی برخوردار نیست، مبحثی جداگانه است که جای بررسی و تحلیل عمیق دارد اما در کنار این مشکل چیزی که به صورت عینی در بطن جامعه و محیط های دانشگاهی قابل مشاهده است این است که دانشجویان امروزی کمتر دنبال تحصیل علم به صورت جدی هستند و به عبارتی "دانشجو" به معنای حقیقی و راستین کلمه نیستند.
مدرک گرایی صرف با هدف اشتغال و برای عقب نماندن از غافلۀ تحصیل کرده ها و دارندگان مدرک، اصلی ترین و مهمترین عامل برای رفتن به دانشگاه تلقی می شود که متأسفانه در بین اکثریت دانشجوها و خانواده هایشان رواج یافته است. البته در این بین هم هنوز هستند کسانی که هدفشان کسب علم و دانش و تحقیق و تکاپو به منظور پیشرفت و تعالی است.
آسیب شناسی این مسأله و بررسی ابعاد و ریشه های فرهنگی و اجتماعی آن نیازمند کار علمی-تخصصی و تحقیق پیرامون ریشه یابی و یافتن راه حل مناسب می باشد، اما آنچه که هدف اصلی ما از نوشتن این مطلب را شکل می دهد به دست آوردن یک تحلیل تخصصی در این باره نیست، زیرا نه در حیطۀ تخصصی نگارنده است و نه مجال آن محیاست.
شخصاً به کرّات با دانشجویان و فارغ التحصیلانی برخورد نموده ام که در زمینۀ رشتۀ خود حتی در حد پایه هم اطلاعات و دانش کافی ندارند و به جرأت می توان گفت در محیط عملیاتی قادر به انجام کار نیستند و از آن بدتر اینکه شاید قادر نباشند یک مطلب و مقالۀ ساده در مورد حوزۀ تخصصی خود بنویسند و این موضوع در رشته های پرتقاضا که بعضاً به اشباع رسیده اند بیشتر به چشم می خورد.
به طور اخص در حوزۀ فناوری اطلاعات و رایانه که بنده نیز دانش آموختۀ همین حوزه می باشم، این موضوع بسیار به چشم می خورد. نامحدود بودن گسترۀ علوم و دانش در این رشته و افزایش و پیشرفت روزانه و سریع مباحث در کنار سنگینی و سختی در فهم و یادگیری آنها از عواملی است که باعث می گردد دانشجویان و فارغ التحصیلان این رشته ها از لحاظ علمی و تخصصی در سطح چندان مطلوبی نباشند. علاوه بر موارد مذکور مشکلات دیگری نیز وجود دارد که در کشورهای در حال توسعه ای مانند ایران به چشم می خورد و شامل مواردی چون: افزایش متخصصین در این رشته، بالا بودن هزینۀ قطعات و به عبارتی ابزار کار اولیه و ملزوم برای این افراد، عدم وجود زیرساخت های مناسب فنی برای یادگیری بهتر و پیاده سازی پروژه های علمی و تجاری و همچنین ضعف فرهنگی در آشنایی و استفادۀ مناسب از فناوری در سطح عموم می باشد.
در چنین وضعیتی افزایش تعداد مؤسسات آموزشی و دانشگاه هایی که با شرایط آسان و بدون آزمون در رشته های یادشده دانشجو می پذیرند ولی از لحاظ آموزشی از سطح کیفی مناسبی برخوردار نیستند، خود به معضلی بزرگ تبدیل گشته است. لازم به ذکر است که صرفاً نوع پذیرش بدون کنکور و با شرایط آسان ملاک ما برای ابراز عدم کیفیت این مؤسسات نیست و طبعاً دانشجویان بسیاری هستند که از همین شیوه وارد دانشگاه شده و به افراد موفق و متخصص در زمینۀ تحصیلی خود مبدل گشته اند.
بحث بر سر این است که نوعی تنبل پروری و رسیدن به هدف بدون تلاش و زحمت در سیستم آموزشی متداول گشته است. دانشجویانی که در پی خواندن جزوه و مطالب کمتر هستند و از حجم کتب و جزوات گلایه دارند و تحقیق و پژوهشی که به جستجوی سطحی در اینترنت و کپی مطالب بدون مطالعه و ویرایش، تبدیل گشته است.
باز هم در حوزۀ تخصصی خود دانشجویان زیادی در رشتۀ نرم افزار دیده ام که به جرأت می توانم بگویم چیزی از رایانه نمی دانند. چند مورد بسیار شگفت انگیز و تأسف بار از مواجهه با افرادی که نام دانشجو یا فارغ التحصیل و به عبارتی مهندس نرم افزار را با خود یدک می کشند اما به راستی هیچ نمی دانند را برایتان مثال می زنم:
- تعداد کثیری که تاکنون قطعات داخلی یک رایانه را به درستی ندیده اند و نامشان را نمی دانند!
- افراد زیادی که حتی نصب سیستم عامل ویندوز را بلد نیستند!
- کسانی که در برخورد با کوچکترین مشکل رایانۀ خود عاجز می شوند و فوراً آن را به یک شرکت یا مغازۀ تعمیراتی منتقل می کنند.
- تعداد کثیری که حداکثر نام حدود پنج زبان برنامه نویسی و نرم افزار تخصصی را شنیده اند!
- تعداد بسیار بسیار بالایی که نه تنها به هیچ زبان برنامه نویسی مسلط نمی باشند، بلکه با مبانی آن نیز آشنایی ندارند!
- کسی که فرق CD Writer و CD Rom را نمی دانست!
- کسانی که کار با نرم افزارهای کاربردی و عمومی متداول را به صورت حرفه ای نمی دانند.
و بسیار موارد تأسف برانگیز دیگری که به شخصه با آنها مواجه شده و از نزدیک شاهد چنین افرادی بودم ام!
حال در نظر بگیرید که تمامی این افراد پس از پایان تحصیلات خود، دانش آموخته و فارغ التحصیل تلقی شده و جویای کار هستند و درصورت عدم اشتغال جزء قشر بیکار به حساب می آیند و بر آمار ناخوشایند بیکاران می افزایند! اما چیزی که جای تأمل دارد این است که اگر موقعیت شغلی و کار مناسب وجود داشته باشد، آیا این افراد توانایی و دانش کافی برای انجام کار را دارند؟!
آیا صرفاً دنبال کار باشیم و بگوییم کار نیست بدون اینکه تخصص کافی داشته باشیم و در پی افزایش دانش خویش هم نباشیم، درست است؟! به فرض در جایی مشغول به کار شویم ولی عملاً کاری بلد نباشیم جنبۀ خوشایندی دارد؟!
اینکه صرفاً مدرک مهندسی داشته باشیم یا اینکه یک مهندس واقعی باشیم بسیار تفاوت دارد و بین این دو راه بسیار است...
در جامعۀ امروزی که تکنولوژِی و دانش به خصوص در حوزۀ فناوری اطلاعات و تکنولوژی های نوین روز به روز در حال افزایش است باید همگام با زمان گام برداریم و دانش خود را به روز نماییم و حداقل در یک زمینۀ تخصصی آنقدر مهارت کسب کنیم که در این بازار شلوغ و پر از عرضه، حرفی متفاوت بزنیم تا بتوانیم حضور فعال و مؤثر داشته باشیم و سرمایه و تقاضا را به سمت خویش جذب نماییم.
